1,449 total views,  1 views today

ΑΝΑΦΟΡΕΣ   ΣΤΟ  ΟΝΟΜΑ  ΓΕΛΑΝΘΗ—ΚΑΤΑΓΩΓΗ

       Κάθε χωριό, μικρό ή μεγάλο έχει τη δική του ιστορία.  Η ιστορία του χωριού μας    «Γελάνθη» δυστυχώς είναι άγνωστη. Οι μόνες πηγές από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη και ιστορία του χωριού μας, είναι διάφορα χειρόγραφα κυρίως τα μοναστηριακά χειρόγραφα που σώζονται και φυλάσσονται μέχρι σήμερα στα διάφορα μοναστήρια της ευρύτερης περιοχής μας.  Σε αυτά (τα μοναστηριακά χειρόγραφα)  γίνεται  αναφορά,  τόσο στο όνομα του οικισμού όσο και στους αφιερωτές του.

       Παραθέτουμε παρακάτω  τις αναφορές αυτές (& 3, 5 και 6) όπως μας τις παρουσιάζει ο εκπ/κός και ιστορικός Κώστας Σπανός στους διάφορους τόμους του περιοδικού «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ  ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ»  που δημοσίευσε κατά καιρούς στη Λάρισα.

      Μέχρι σήμερα, τις αρχαιότερες αναφορές του χωριού μας τις συναντούμε (κατά χρονολογική σειρά):

1.  Στην απογραφή που πραγματοποίησαν το  έτος 1454/1455 οι Τούρκοι κατακτητές μας.  Όπως την παρουσίασε ένας ξένος τουρκολόγος, το χωριό μας απογράφηκε σ’ αυτή ως  «Βυζαντινός οικισμός» με το όνομα  «Γκινλάσθη » και ότι ήταν τιμάριο ενός σπαχή (προσωρινός κάτοχος τιμαρίου)  του Φαναρίου και ανήκε στο βιλαέτι  του Φαναρίου.
2. Οι τουρκάλες συγγραφείς Delilbaşı M.-Arıkan M, ανατρέχοντας στα Αυτοκρατορικά Οθωμανικά Αρχεία και ειδικά στα φορολογικά κατάστιχα του 1454/1455, συνέγραψαν το βιβλίο με τίτλο «Hicrî 859 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-ı Tırhala, Ankara 2001», αναφέρουν σ΄ αυτό επί λέξει: Το «AN KAYE-I KILALSI  Timar-I Yayabasi Balaban, gulam-I mir», δηλ. το χωριό Κιλάλσι  ήταν τιμάριο του Γιαγιάμπαση Μπαλαμπάν, δούλου του κυρίου (ότι ήταν δηλ. χριστιανός και αλλαξοπίστησε). Αναφέρουν ακόμη ότι ο τιμαριώτης (του χωριού) είχε για προσωπική του κάλυψη 2 θωρακοφόρους οπλίτες και έναν άνδρα. Προσωπικό κτήμα του τιμαριώτη ήταν ένας μύλος ερειπωμένος. Το χωριό αποτελούταν από ένα Μουσουλμανικό νοικοκυριό και 48 Χριστιανικά νοικοκυριά, 7 χήρες χριστιανές και είχε έσοδα 2194 άκτσε, (οθωμανικό νόμισμα).  Αναφέρουν επίσης ότι το χωριό έπρεπε να πληρώσει φόρους: Για 44 κοιλά σιτάρι (1κοιλό=24 κιλά,  σημερινή μονάδα βάρους), δηλ για 1056 κιλά χ 8 άκτσε=352 άκτσε, για 55 κοιλά ή (1320 κιλά) κριθάρι χ 5 άκτσε= 275 άκτσε, για λινάρι 50 άκτσε, για δεκάτη κήπων 30 άκτσε, για φόρο προβάτων 144 άκτσε, για φόρο χοιρινών 30 άκτσε, για πρόστιμα και νύφες 55 άκτσε και σπέντζα 1248. Φόρο για νύφες πλήρωνε η γυναίκα που παντρευόταν για πρώτη φορά, 30 άκτσε και όταν παντρευόταν για δεύτερη φορά πλήρωνε 15 άκτσε.

      Αναφέρουν ακόμη ότι την ίδια εποχή στο χωριό μας υπήρχε και δεύτερος τιμαριώτης ο Κασίμ, παιδί του Σιλαχτάρ Χαμζά, με προσωπική κάλυψη 2 θωρακοφόρους οπλίτες, τέντα 1, το τιμάριο ήταν έρημο, εκτός ……. Και ότι είχε έσοδο εξωτερικό 100 άκτσε.

      Νεότερες αναφορές του έχουμε:

      3.  Στην Πρόθεση 421 του μοναστηρίου Μεγάλου Μετεώρου 1592/93-19^ος  αιών, και στο φ. 46α, με  δυο αφιερωτές της πρώτης γραφής, (Ευσταθίου και Κύρω), και με άλλους 3 αφιερωτές,  μεταγενέστερης εποχής, (Δάφνους, μαλάμους και Τριανταφίλου), αναφέρεται ως    « Κοϋλάνθη ».  Επίσης  στο αριστερό περιθώριο του φ. 48 β της ίδιας  Πρόθεσης, αναφέρεται ως  «γγελάντη » με 1 αφιερωτή  του 19^ου αι, Γεώργιος Κον/τέλης. Δίπλα στην 1^η στήλη οι αφιερωτές: Γεωργίου, Αναστάσιος, Ιωάννου, λαμπρινής, Παναγιότι, νικολάου, Αποστόλου, ιωάννου.

      4.  Παραθέτουμε παρακάτω φωτοαντίγραφο της πρόθεσης 37 φύλλο 384β της Ι. Μ.  Δούσικου Πύλης που γράφτηκε από τον ιερομόναχο Ιωννά  εν μηνί  Νοεμβρίου τη ημέρα ε΄ (πέμπτη) του έτους  +1688,  όπου  στο φύλλο 136α  (αρ ΄ρμε ή 145) αναφέρονται 39  αφιερωτές του χωρίου   «γγιλάνθι».  Το εν λόγω φωτοαντίγραφο μας το παραχώρησε ευγενώς, ύστερα από προσωπική μας παράκληση, ο ηγούμενος της Ι.Μ. Αγ. Βησσαρίωνα το μήνα Μάρτιο του 2007.

 

                                                                                                                                                     Παραθέτουμε την παραπάνω πρόθεση μεταγραμμένη από τον ιστορικό Κώστα Σπανό ως εξής:

       Προθέσεις της Ι.Μ. Δούσικου Πύλης με 39 και 36 αφιερωτές αντίστοιχα του χωριού  «γγιλάνθι», μεταξύ των οποίων αναφέρονται δυο ιερείς, ο κυριαζής και ο νικόλαος, και μια μοναχή, η δαμασκηνή. Τα εν λόγω φωτοαντίγραφα μας το παραχώρησε ευγενώς, ο ιερομόναχος της Ι.Μ.  Βησσαρίων,  στις 7-12-2017 οπότε επισκεφτήκαμε και την Ι.Μ.

      

       

                                                                                                                                                                                                                                                                                                 5.  Στη μοναστηριακή πρόθεση 38 του Δουσίκου (1688) στο φ.44^α με 7 αφιερωτές, Ιωάννου,  Μαγδαληνήc  μονα(χής), Σταματίου, Ιωάννου./ Δέσποc, Στέριου, Ακριβού, αναφέρεται ως  «Γκιλάνθη.»

       6.   Στη μοναστηριακή πρόθεση 39 του Δουσίκου,  (16^ος-17^ος  αι) ή (1530-1697) στο φ. 44^α,  με  αφιερωτές,  χωρία  της   αγιωτάτης   Επισκοπής/  Φαναρίου,    αναφέρεται  ως    «Γκιλάνθι » .

     7.  Στο έγγραφο  59/σελ 20-26/ Defter  Αντίγραφο από το κατάστιχο των προβάτων μεγάλων κοπαδιών του Βιλαέτι της Ρούμελης, διορθώθηκε δυνάμει υψηλής διαταγής, 28 Μαρτίου 1663, αναφέρεται ότι, το χωριό Gilanti  που ανήκει στο  Kaza-i  Fenar (Φανάρι) έχει 37 υγιή πρόβατα και πρέπει να πληρώσει τζελεπικό (φόρο προβάτων) 84 άσπρα για κάθε πρόβατο, ήτοι 37χ84=2808 άσπρα που αντιστοιχούν σε 23 γρόσια περίπου.

    8. Επίσης, στον παρακάτω πίνακα, ” 2β. Εστίες κεφαλικού φόρου του vilayet-Fenar (βιλαέτι Φαναρίου)”  του βιβλίου του Κων/νου Καμπουρίδη με τίτλο «Η νεότερη Ελλάδα μέσα από Οθωμανικές αρχειακές πηγές», σελίδα 81 και με α/α 3, αναφέρεται ότι, το χωριό Gilanti, το έτος 1662 είχε 7 χριστιανικά σπίτια, το 1666 είχε 11 σπίτια, απ΄ αυτά τα 6 ήταν κενά, το 1667 είχε 5 σπίτια και το 1676 είχε 12 χριστιανικά σπίτια.

     9. Σε έγγραφο του αρχείου Αλή Πασά, Γενναδείου Βιβλιοθήκης, φακ. 23, εγγρ. 79/37/320 περίοδος 1812-1813, καταγραφή τσιφλικίων και των μαλκιανέδων  του Βελή πασά [φ.4^η],  αναφέρεται: Οι ακόλουθοι μαλκιανέδες:  …………..ο  Σερβοτής,  Γκηλάνθι και Πασχαλιόρι. Ετήσιο εισόδημα 9.000 γρόσια.  Μαλκιανέδες=γαίες του κράτους παραχωρούμεναι εις κάποιον ως τέλεια γαιοκτησία. ( Ιωάννη Γ. Γιαννόπουλου, περιοδικό Μνήμων, Τόμος Β΄1972, σελ 155).

      10.  Σ΄ άλλο  ένα έγγραφο του Αρχείου του Αλή πασά, και στο κατάστιχο με αριθμ. 936(1109)/6-12 του 1815,  αναφέρεται ότι το χωριό   «Γκελάντι» που  είναι αγάδικο, (ανήκει δηλ. σε αγά), καλλιεργεί με 9 ζευγάρια (Χ150στρ το ζευγάρι) 1.350 στρέμματα βαμπάκια και έχει απλήρωτα μπεκαγιέδες (υπόλοιπα, καθυστερούμενα) 90,36 γρόσια από βαμπακιάτικα του 1813.

     11.  Στο βιβλίο ¨ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ΤΟΥ ΤΕΠΕΝΕΝΛΗ¨, ΑΘΗΝΑ1895, ΣΕΛΊΔΑ 605, του Σπύρου Αραβαντινού, αναφέρεται με το όνομα ¨Γκιλάντη¨.

     12.  Στα 1805-1810 επισκέπτεται τη Θεσσαλία ο Άγγλος περιηγητής William  Leake (Ληκ), Συντ/χης του Αγγλικού στρατού.  Στο ημερολόγιό του αναφέρει ότι, «αφήνοντας το χωριό Καππά στα αριστερά μας, διασχίσαμε ένα τμήμα της πεδιάδας, κατά μήκος της άκρης του δάσους Κιούρκα  προς τα δεξιά μας, σημαντικής έκτασης, που κάηκε πριν από  λίγο χρόνο απ΄ το Βελή πασά για να εμποδίσει τους κλέφτες να το χρησιμοποιούν ως κρησφύγετο τους και στις 7 Ιανουαρίου  του 1810, περάσαμε από ένα μικρό χωριό, τη Γκελάντι   με 30 σπίτια, στη δεξιά όχθη του Μπλιούρη ποταμού». ΠΗΓΗ: Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΤΟΥ 1805-1810, ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΓΓΛΟΥ ΠΕΡΙΗΓΗΤΗ W. L., ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΓΕΩΡΓ.  Δ. ΣΤΑΘΗ, Βόλος 1969 σελ. 135.

       13.   Στην παλιά εκκλησία του χωριού μας, Κοίμηση της Θεοτόκου που θεμελιώθηκε  το 1813,  και στις τοιχογραφίες (αγιογραφίες) που αγιογράφησαν κατά το έτη 1842 και 1883 οι αγιογράφοι Δημήτριος σαμαριναίος και Νικόλαος  γρηβινήτης,  αναφέρεται ως χώρα   « κιλάνθι ».

     14. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους (1881), σχηματίστηκαν στην Επαρχία Καρδίτσας του Νομού  Τρικάλων 13 δήμοι, ένας εκ των οποίων και ο Δήμος Ιθώμης με έδρα το Φανάρι. Ένα από τα 14 χωριά που ανήκαν στο δήμο Ιθώμης ήταν και το δικό μας με το όνομα  «Γελάνθη»,  και είχε 206 κατοίκους. Από τότε το χωριό μας παραμένει με το ίδιο όνομα,  «Γελάνθη».

    15.  Το πρώτο Μητρώο Αρρένων που σχηματίστηκε από τη Νομαρχία Τρικάλων το 1883 αναφέρεται ως  «ΜΗΤΡΩΟ ΑΡΡΕΝΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ  ΓΕΛΑΝΘΗΣ.»

         Από τις παραπάνω (15) αναφορές στο όνομα του χωριού μας, παρατηρούμε  ότι το χωριό μας  αναφέρεται με  το  όνομα:

      Γκινλάσθη  ως  Βυζαντινός οικισμός,  (KILALSI) Κιλάλσι, Κοϋλάνθη,  γγελάντη,  γγιλάνθι, Γκιλάνθη, Γκιλάνθι,  Gilanti,  Γκηλάνθι,   Γκελάντι,  Γκιλάντη, χώρα   κιλάνθι,  Γελάνθη,  και  Κοινότητα ΓΕΛΑΝΘΗΣ.  Παρατηρούμε πως σε όλες αυτές τις κατά καιρούς αναφορές του χωριού μας, υπάρχει διαφορά μόνο στην ορθογραφία ή στην προφορά του.  Διερωτάται λοιπόν κανείς από πού άραγε να πήρε  αυτό το όνομα το χωριό μας;

   Μία εκδοχή λέει ότι προήλθε από τις τουρκικές λέξεις yilan+baire=φίδι+περιφέρεια = φιδοπεριφέρεια.  Εδώ παραθέτουμε κι άλλες ομόηχες τουρκικές λέξεις όπως μας τις παρουσίασε τουρκοκρητικός δάσκαλος στην πόλη Προύσσα της Μ. Ασίας  που επισκεφτήκαμε στις 17-8-2007:     yilan(γιλάν)=φίδι,  yalan(γιαλάν)=ψέμα,  και ceylan (σεϊλάν)=ελάφι.

      Δεύτερη εκδοχή ότι προέρχεται από Αλβανικό συνθετικό Γκίνο + λάλεσι.  Κυριώνυμο τοπωνύμιο, από το Αλβανικό  βαφτιστικό και επώνυμο, Γκίνης< Γκίνος< Αλβανικό Gjin = Γιάννης και το επίσης Αλβανικό llalleze-a ή llalle-a  που σημαίνει: ότι προκαλεί φιλονικία.

     Από όλα τα παραπάνω, αλλά κυρίως από το γεγονός ότι, ο οικισμός κατά την απογραφή του 1454/55 απογράφηκε ως  «Βυζαντινός οικισμός»  με το όνομα  Γκινλάσθη, απορρίπτεται  η τουρκική καθώς και αλβανική εκδοχή. Ενισχύεται δε η άποψη ότι, το όνομα αυτό του χωριού, όπως αναφέρεται παραπάνω, να υπήρχε  και πριν εμφανιστούν οι Τούρκοι στη Θεσσαλία και στην εν γένει περιοχή μας. Τούτο δε, ενισχύεται ακόμη περισσότερο και από το γεγονός  α) και κύριο ότι, πουθενά δεν αναφέρεται ότι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μας Τούρκοι νομάδες οι γνωστοί Κονιάροι (έποικοι από το Ικόνιο) ή οι Γιουρούκηδες (έποικοι στη Θεσσαλία επί Μουράτ Α΄,1362-1382,και επί Βαγιαζήτ Α΄ τα έτη 1392-1394) για να δώσουν νέα ονομασία στο χωριό μας. β) που  οι σημερινοί του κάτοικοι, γνήσιοι απόγονοι εκείνων, ούτε ψεύτες είναι (τουρκική λέξη yalan=ψέμα), ούτε φιλόνικοι είναι (αλβανική λέξη llalleze-a= φιλονικία),  και γ) από το γεγονός πως δεν υπάρχουν στο χωριό μας καθόλου κουτσοβλάχικα (βλάχικα) ή αρβανίτικα γλωσσικά κατάλοιπα. Επομένως, θέλουμε να πιστεύουμε πως είμαστε αυτόχθονες, Έλληνες Θεσσαλοί;  (κατά Θουκυδίδη)   Πελασγοί;   Περραιβοί;   Δωριείς;   Aιολείς;  ή  Δόλοπες;