1,692 total views, 1 views today
ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΛΑΝΘΗΣ
Όπως αναφέραμε σε άλλο μας άρθρο, η ιστορία του χωριού μας δεν μας είναι και πολύ γνωστή. Η προφορική παράδοση αναφέρει πως ο οικισμός μας, μέχρι το 1.700 μ.Χ. περίπου, βρίσκονταν 1.500 μ. Ν.Α. του σημερινού οικισμού, γύρω από το μικρό γήλοφο της σημερινής αγροτικής περιοχής « Αη-Γιώργια.» Η εκκλησία του ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο, εξ ου και το τοπωνύμιο «Αη-Γιώργια».
Ογκόλιθος στα Αη-Γιώργια, ίσως του τότε Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου. (Φωτο Γεωργ. Μπαντή).
Κατά το έτος 1715 περίπου, έπεσε σε όλη τη γύρω περιοχή η φοβερή αρρώστια της πανούκλας και οι προγονοί μας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον οικισμό τους και να δημιουργήσουν νέο οικισμό στη θέση που βρίσκεται σήμερα, έχοντας: Ανατ. το χωριό Μαγουλίτσα 4 χιλ, Δυτικά το Μουζάκι 4.5 χιλ, Νότια το Μαυρομμάτι 2 χιλμ, ΝΑ την Καππά 7 χιλ., Βόρεια. τους Γόμφους (Ραψίστα) 7 χιλμ. και Β.Α τη Λαζαρίνα 4 χιλμ. Απέχει δε από την Καρδίτσα 28 χιλμ. και από τα Τρίκαλα 18 χιλμ.
Στην ανατολική πλευρά του νέου οικισμού και νότια του Πάμισου (Μπλιούρη) ποταμού, οι πρόγονοί μας, έκτισαν τον Άγιο Αθανάσιο. Ίσως, ο Άγ. Αθανάσιος να προϋπήρχε, ως εξωκλήσι τους, στη θέση αυτή πριν εγκαταλείψουν φυσικά τον οικισμό τους. Σήμερα δεν υπάρχει κανένα σημάδι του, η δε προφορική παράδοση αναφέρει πως ο ναός αυτός καταστράφηκε από σεισμό ή παρασύρθηκε από το ποτάμι.
Το έτος 1803 μέρη της Θεσσαλίας έγιναν τσιφλίκι του Αλή πασά. Τότε το χωριό μας αποτελούσε μαζί με τ΄ άλλα γειτονικά χωριά, μέρος του τσιφλικιού αρχικά του Αλή πασά και αργότερα του γιου του, Βελή. Με το θάνατο του Αλή και Βελή (1822) το τσιφλίκι, όπως και της Καππάς, περιήλθε στην κυριαρχία της μητέρας του Σουλτάνου Βελιδέ Χανούμ και στη συνέχεια στην κυριότητα κάποιου Ντερβίς Μεχμέτ Αλή Μπέη. Τελευταίος κάτοχος, τμήματος του χωριού μας, φαίνεται κάποιος ιδιώτης, ίσως Εβραίος ή Τούρκος, με το όνομα «Μουσά υιός Αββά», (Αρχείο Σκαμπαρδώνη, ό.π., σελ 3). ** …
Γενική άποψη Γελάνθης από το πάνω υδραγωγείο, (Αρχ. Γεωργ. Μπαντή)
Στο διάστημα της τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι του χωριού μας καλλιεργούσαν το τσιφλίκι των πασάδων, αγάδων ή μπέηδων με το τριτάρικο σύστημα. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, έπαιρναν τον σπόρο από τους ιδιοκτήτες (πασάδες-αγάδες-μπέηδες) και απέδιδαν σε αυτούς με τον Σούμπαση (εισπράκτορας-διοικητής) το 1/10 των παραγόμενων καρπών ως δεκάτη (φόρος για λογαριασμό του Σουλτάνου) και το 1/3 του υπολοίπου στον ιδιοκτήτη πασά-αγά. Καλλιεργούσαν συνήθως δημητριακά: σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, σουσάμι, βαμβάκι, λίγα αμπέλια, μπουστανικά και ελάχιστα καπνά. (Πηγή: Η ιστορική πορεία του Αγροτικού Ζητήματος στην Καρδίτσα, Καρδίτσα 2003. σελ 71 και «Προσέγγιση στην ιστορία των Ζωγραφείων κτημάτων» της Αρχαιολόγου-Μουσειολόγου Φωτεινής Λέκκα.).
Η προφορική παράδοση (Δημήτριος Ν. Μακρυγιάννης και Απόστολος Λ. Γκέκας) φέρνει στο χωριό μας, γύρω στο 1810, τον Αλή πασά να κάθεται κάτω από το θεόρατο πλάτανο του Μπαντή (κάλυπτε όλη την πάνω πλατεία του χωριού μας μέχρι το 1969 όπου και έπεσε λόγω γερατειών του) και να δίνει λύση στη διένεξη που είχαμε με τους γείτονές μας Μαυρομματιανούς, για το πόσιμο νερό μιας κεραμίδας. Οι Μαυρομματιανοί έδιναν την κεραμίδα γεμάτη με νερό στην πηγή, ενώ οι χωριανοί μας ήθελαν το νερό να καταλήγει με γεμάτη την κεραμίδα στο χωριό μας.
“Κάτω κει στην παλιά την εκκλησιά, σαν ανάβω ένα κεράκι τα παιχνίδια μου θυμάμαι όταν ήμουνα παιδάκι”. 26-3-2000 (Γρανίτσας, Ευαγ. Κανιούρας).
Επίσης, η ίδια τοπική προφορική παράδοση λέει, πως ο Αλή πασάς, ύστερα από προτροπή της κυρα-Βασιλικής και σε ένδειξη καλής φιλίας προς τους Έλληνες ραγιάδες, έδωσε την άδεια να κτιστούν στην ευρύτερη περιοχή της Δυτ. Θεσσαλίας ορθόδοξες εκκλησίες. Τότε κτίστηκαν οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου στη Φήκη (Μπαρμπόπη) Τρικάλων, στη Μαγουλίτσα, στην Καππά και στη Βασιλική (Βοϊβόδα) Τρικάλων τα έτη 1805, 1813, 1813 και 1818 αντίστοιχα και του Αγ. Χαραλάμπους στη Λαζαρίνα (1813). Τότε και οι χωριανοί μας, το έτος 1813, έκτισαν στα Β.Α του σημερινού οικισμού και στη Νοτ. όχθη του ποταμού, τη νέα τους εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Αναλυτική αναφορά βλέπε στο παρακάτω κεφάλαιο «ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ-ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ».
Πανοραμοτική άποψη Γελάνθης από τον Άγιο Αθανάσιο Ελληνοπύργου (Γράλιστα), έμπροσθεν φαίνονται τα αγροκτήματα στις Μεργιές και στο βάθος οι Γόμφοι (Ραψίστα) (Αρχ. Γεωργ. Μπαντή).
ΠΗΓΗ: ** ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑ, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 2003, «Προσέγγιση στην ιστορία των Ζωγραφείων κτημάτων» της Αρχαιολόγου-Μουσειολόγου Φωτεινής Λέκκα.