Η ΓΕΛΑΝΘΗ ΩΣ ΤΣΙΦΛΙΚΙ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ (1879)

 1,763 total views,  1 views today

Η  ΓΕΛΑΝΘΗ  ΩΣ ΤΣΙΦΛΙΚΙ  ΤΟΥ  ΧΡΗΣΤΑΚΗ  ΖΩΓΡΑΦΟΥ (1879)

    Η επανάσταση του 1878 στη Θεσσαλία αλλά και οι γενικότερες ταραχές που επικρατούσαν τότε στα Βαλκάνια, δημιούργησαν στους Τούρκους ένα κλίμα αβεβαιότητας για την παραμονή τους και μια τάση φυγής για τα ενδότερα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

    Έτσι από το 1874 και μετά,  οι Τούρκοι αγάδες και μπέηδες της Θεσσαλίας άρχισαν να πουλούν τα τσιφλίκια τους σε  Έλληνες τραπεζίτες του εξωτερικού. Άρχισε  ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα στους έλληνες χρηματιστές της Κωνσταντινούπολης, Οδησσού, Βουκουρεστίου και άλλων πόλεων του εξωτερικού, για το ποιος θα αποκτήσει μεγαλύτερη κτηματική περιουσία στην απέραντη Θεσσαλική πεδιάδα.  Στο νομό Καρδίτσας τις μεγαλύτερες αγορές έκαναν οι Κων. Ζάππας, Γ. Ζαρίφης, Στεφάνοβικ  Σκυλίτσης,   Χρηστάκης Ζωγράφος και άλλοι.

    Ο Χρηστάκης Ζωγράφος, γεννήθηκε το 1820 στο Κεστοράτι-Δρυϊνούπολη Αργυροκάστρου της Βορ. Ηπείρου.  Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο Δημ. Σχολείο του χωριού του, συνέχισε τις σπουδές του για δυο χρόνια στη Ζωσιμαία Σχολή στα Γιάννενα. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη κοντά στον πατέρα του.  Άνθρωπος πανέξυπνος  και τετραπέρατος, προικισμένος με οξεία αντίληψη, διορατικός, αλλά και στο έπακρο έντιμος και ακέραιος χαρακτήρας, κατάφερε σε σύντομο χρονικό διάστημα να γίνει ένας από τους πρώτους τραπεζίτες της Κων/πολης. Έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και σεβασμού  για τις οικονομολογικές γνώσεις και την πλούσια πείρα του. Είχε φθάσει μάλιστα στο σημείο να δανείζει όχι μόνο εμπόρους και επιχειρηματίες, αλλά και την ίδια την τουρκική κυβέρνηση. Με δαπάνες του ανήγειρε το μεγαλοπρεπές οικοδόμημα του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου, ενώ προσέφερε μεγάλα χρηματικά ποσά και στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Δημιούργησε σχολεία, γυμνάσια, παρθεναγωγεία στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες πόλεις. Ίδρυσε και άρχισαν να λειτουργούν από το 1874 τα περίφημα Ζωγράφεια  Διδασκαλεία για τη μετεκπαίδευση των Δασκάλων στα νέα παιδαγωγικά συστήματα. Μεγάλες υπηρεσίες  προσέφερε και στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Κεστοράτι, ιδρύοντας Δημοτικό Σχολείο, Ελληνικό Σχολείο και Παρθεναγωγείο. *

    Για τα γενναιόδωρα φιλεκπαιδευτικά του αισθήματα και την πολυποίκιλη δράση του η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ ακόμη ζούσε, τον ανακήρυξε Μεγάλο Ευεργέτη της Εκκλησίας και του Έθνους. (Σωτήρης Γεώργ.  ό.π. σελ. 130). *

    Στα μέσα του 1870-80   διαθέτει τεράστια χρηματικά ποσά για την αγορά μεγάλης κτηματικής περιουσίας στη Θεσσαλία. Τα πρώτα τσιφλίκια που αγόρασε, γύρω στα 1874-76, ήταν του Ζάρκου και Νεοχωρίου Τρικάλων, με έκταση 64.000-70.000 περίπου στρέμματα, αντί του ποσού των 540.000 χρυσών δρχ.  Στα μέσα του 1879 αγόρασε το Μεσδάνι (Αγναντερό) και το Παλαιοχώρι του τότε Δήμου Σελλάνων στην επαρχία Καρδίτσας.

    Στην ευρύτερη περιοχή μας του Δήμου Ιθώμης, αγόρασε το Νοέμβριο του 1879 το χωριό Μαυρομμάτι με 25.000 στρέμματα.  Την περίοδο αυτή αγόρασε και τη Γελάνθη, με 3.000 περίπου στρέμματα, τα Χάρμαινα, το Κουμπριντζί (Γεφύρια) του τότε Δήμου Κιερίου και το Γριζάνο Τρικάλων. Τέλος,  μετά ένα χρόνο, τον Ιανουάριο του 1880, αγόρασε το τσιφλίκι Λαζαρίνας και  Καππάς από το Δερβίς-μπέη Λάρισας, μέσω του πληρεξουσίου του Καρατζά και μάλιστα σε τιμή υπέρογκη λόγω του τότε ανταγωνισμού του με τον Ζάππα. Το 70% των τσιφλικιών που αγόρασε ο Ζωγράφος ανήκε στην κατηγορία των δημοσίων γαιών. Από το υπόλοιπο 30%, ένα 20% ήταν ιδιόκτητες. Τέτοια ήταν η περίπτωση της Λαζαρίνας και της Καππάς. Το τσιφλίκι Γελάνθης, ανήκε κατά ένα τμήμα σε ιδιώτη που αναφέρεται ως  «Μουσά  υιος Αββά». (Αρχείο Σκαμπαρδώνη, ό.π., σελ.3). **

    Τα τσιφλίκια της Λαζαρίνας, Γελάνθης, Μαυρομματίου, Καππάς και Χάρμαινα αποτελούσαν ένα ενιαίο σύνολο συνεχόμενων κτημάτων και δασών 50.000 περίπου στρεμμάτων.  Απ΄ αυτά 14.000 στρ. ήταν δάση, τα 16.000 στρ. προορίζονταν αποκλειστικά για καλλιέργεια τεύτλων και τα υπόλοιπα 20.000 στρ. καλλιεργούσαν οι κάτοικοι (κολίγοι) των παραπάνω πέντε χωριών κυρίως με δημητριακά, σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, σουσάμι, λίγα αμπέλια και ελάχιστα καπνά  με το σύστημα του τριτάρικου, όπως δηλ. και στην εποχή της τουρκοκρατίας.   Με το σύστημα αυτό οι κολίγοι παππούδες μας, καλλιεργούσαν τα κτήματα που τους παραχωρούσε ο γαιοκτήμονας Ζωγράφος, μέχρι το 1896 περίπου, χρησιμοποιώντας δικά τους ζευγάρια, κυρίως βοδιών, και σπόρο. Ήταν δε υποχρεωμένοι να αποδίδουν σ΄ αυτόν και τον επιστάτη του το 1/3 ή το μισό (ανάλογα με την συμφωνία που έκαναν) των παραγόμενων καρπών.  Συνολικά  ο Χρηστάκης  Ζωγράφος αγόρασε 3 τσιφλίκια στο Ν. Τρικάλων και 8 στο Ν. Καρδίτσας.  Το 1901, τρία χρόνια μετά το θάνατό του, ο μεγαλύτερος γιος του, ο Σόλωνας,  πρόσθεσε στα τσιφλίκια του πατέρα του άλλα δυο τσιφλίκια, της Παραπράσταινας του Δήμου Σελλάνων και του Λασποχωρίου του Δήμου Φύλλου. Το τελευταίο τσιφλίκι προήλθε από ανταλλαγή με το τσιφλίκι της Πορταριάς Χαλκιδικής. *

         Μεγάλο ενδιαφέρον και φροντίδα επέδειξαν τόσο ο πατέρας Χρηστάκης Ζωγράφος όσο και οι δυο του γιοι Σόλωνας και Γεώργιος, για την εν γένει ανάπτυξη της Θεσσαλίας, ιδιαίτερα δε της περιοχής των τσιφλικιών τους στη Λαζαρίνα, Γελάνθη, Μαυρομμάτι, Καππά και Χάρμαινα. *

       Όνειρό τους ήταν να δημιουργήσουν στη Λαζαρίνα και στη γύρω περιοχή μια πολύπτυχη  και υποδειγματική αγροτοβιομηχανική επιχείρηση. Έτσι δεν αρκέστηκαν μόνο στην καλλιέργεια δημητριακών, (σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, σουσάμι κ.λ.π.) αλλά και δημιούργησαν πρότυπες καλλιέργειες  βαμβακιού, ρυζιού και τεύτλων.  Η καλλιέργεια των δημητριακών από τους κολίγους παππούδες μας, καθώς και των γειτονικών χωριών,  γινόταν, όπως και με τους τούρκους,  με το «τριτάρικο σύστημα». *

          Η επιχειρηματικότητα και η δραστηριότητα του Χρηστάκη Ζωγράφου είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία εργοστασίου παραγωγής ζάχαρης  στην περιοχή «Ζωγραφία-Κιούρκα». Ο μεγαλύτερος γιος του Χρηστάκη Ζωγράφου, ο  Σόλωνας, θα θέσει  στις 19 Οκτωβρίου του 1893 το θεμέλιο λίθο του εργοστασίου ενώπιον 5.000 περίπου ατόμων.

          Μέσα σε χρόνο ρεκόρ (ένα χρόνο περίπου), ολοκληρώθηκαν όλες οι εργασίες κατασκευής του  κολοσσιαίου, του μοναδικού και ανεπανάληπτου για την περιοχή μας έργου, του Ζαχαρουργείου.

           Η προφορική παράδοση των παππούδων μας,  αλλά και επίσημα έγγραφα, μας αναφέρουν  πως, η οικογένεια Ζωγράφου, απασχολούσε στα απέραντα κτήματά της, στην περιοχή της «ΖΩΓΡΑΦΙΑΣ», για την καλλιέργεια των τεύτλων και την παραγωγή ζάχαρης, για 6-7 μήνες το χρόνο, πάνω από 2.000 εργάτες.  Μαζί με τους κολίγους-εργάτες  από τα γύρω χωριά δούλευαν και πάρα πολλοί χωριανοί μας, άνδρες και γυναίκες, ακόμη δε αγόρια και κορίτσια από την ηλικία των 8 χρονών. Το μεροκάματό τους άρχιζε από 0,40 δρχ και ανάλογα με την ηλικία έφθανε  μέχρι και 4 δρχ. στους άνδρες. Η δουλειά άρχιζε με την ανατολή του ήλιου και τελείωνε με τη δύση του, είναι αυτό το ωράριο εργασίας που οι παππούδες μας το ονόμαζαν  μεροκάματο «ήλιο με ήλιο». Το ίδιο ίσχυε φυσικά και για τα μικρά παιδιά  που έτρεχαν μέσα στο λιοπύρι να μαζέψουν πεταλούδες ή σκαθάρια-έντομα που κατάστρεφαν τα τεύτλα.  Σήμερα, που γράφονται αυτές οι σελίδες, ο Στέφος Κων. Τσιόμαλος, καλοστεκούμενος γέροντας 91 χρονών και πολεμιστής στο Αλβανικό μέτωπο του 1940-41, μου διηγήθηκε πως, θυμάται ότι στο κτήμα του παπα-Γεωργούλη, σήμερα περιβόλι του Γεργ. Απ. Μπαντή, έμειναν μέσα σε καλύβα  «Γκέκηδες», πατριώτες του Χρήστου Ζωγράφου που δούλευαν στο χωριό μας στα κτήματά του  ως «παρακεντέδες».**

          Το εργοστάσιο είχε τη δύναμη να επεξεργαστεί 300-320 τόνους τεύτλα το  εικοσιτετράωρο. Στην αρχή της λειτουργίας του εργοστασίου, η οικογένεια  Ζωγράφου ξεκίνησε τη νέα καλλιέργεια  των τεύτλων με το σύστημα της αυτοκαλλιέργειας, δηλαδή χρησιμοποιούσαν μόνιμους  γεωργούς (κουλουκτσήδες) και εποχιακούς εργάτες γης (παρακαντέδες). **

       Η λύση της αυτοκαλλιέργειας επιβλήθηκε αναγκαστικά εδώ  στα τσιφλίκια Γελάνθης, Λαζαρίνας, Μαυρομματίου, Καππά, και Χάρμαινα, λόγω της  πρότυπης μορφής και των υψηλών τεχνικών απαιτήσεων της καλλιέργειας των τεύτλων.  Η καλλιέργεια γινόταν με την εφαρμογή των  πιο σύγχρονων μεθόδων,  με τις επιστημονικές οδηγίες των γεωπόνων και ξένων ειδικών και πάντοτε κάτω από την αυστηρή επιτήρηση των επιστατών που διορίζονταν από τους πληρεξούσιους του Ζωγράφου. Στο τσιφλίκι του χωριού μας, επιστάτης ήταν κάποιος με το όνομα, Κυριάκος, ίσως Ηπειρώτικης καταγωγής. Στο Μαυρομμάτι επιστάτες ήταν οι Αναστάσιος Δημητρίου και Χρήστος Καρατζιάς, κάτοικοι Μαυρομματίου.** (Αρχείο Ν. Αγιόψυχου, πληρεξούσιο αριθ. 1056/1882.)

ΠΗΓΗ: * Aπασπάσμτα-περίληψη από το βιβλίο «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ  & ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 1999», κεφάλαιο «Το Ζαχαρουργείο της Λαζαρίνας» του Δ/λου Βασίλη Μαγόπουλου σελ 233-269.                                                                                                                               ** H ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑ, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 2003,  «Προσέγγιση στην ιστορία των Ζωγραφείων κτημάτων» της Αρχαιολόγου-Μουσειολόγου Φωτεινής Λέκκα.

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΧΡΗΣΤΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΖΑΧΑΡΟΥΡΓΕΙΟΥ, ΠΑΤΑ ΕΔΩ.


Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.